Zalety wybarwiania płytki nazębnej

Płytka nazębna tworzy się codziennie w jamie ustnej w wyniku spożywania pokarmów. Jego miękka, lepka konsystencja pozwala mu ukryć się w trudno dostępnych miejscach, szczególnie poniżej linii dziąseł, w przestrzeniach międzyzębowych, wokół uzupełnień protetycznych lub aparatów ortodontycznych itp. Obecne tam bakterie wytwarzają kwas, który może powodować erozję szkliwa i próchnicę. Część bakterii może również wywołać choroby przyzębia i periimplantitis. Każda z tych chorób może doprowadzić do utraty zębów.

Codzienne usuwanie biofilmu gromadzącego się na zębach ma kluczowe znaczenie w zapobieganiu próchnicy i chorobom przyzębia. Są jednak obszary, do których nie można dotrzeć podczas rutynowego szczotkowania zębów lub które można przeoczyć. Dlatego ważne jest, aby sprawdzić, gdzie gromadzi się biofilm, a następnie te miejsca oczyszczać. Ponieważ biofilm jest praktycznie niewidoczny gołym okiem, trudno stwierdzić, czy udało się go skutecznie usunąć (1). Pomocne w takiej sytuacji jest wybarwienie płytki nazębnej, które dokładnie wskaże, gdzie należy poprawić higienę jamy ustnej.

Preparat do wybarwiania – co to jest? (2)

To materiał, który po nałożeniu na zęby uwidacznia biofilm, koncentrując się na obszarach, które zostały pominięte podczas codziennego szczotkowania zębów. Znaczenie stosowania środka wybarwiającego zostało dziś całkowicie zaniedbane, szczególnie wśród studentów stomatologii (3).

Historia preparatów do wybarwiania (4)

Skinner (5) zastosował pierwszy roztwór wybarwiający do nauczania higieny jamy ustnej. Był to jod. Zalecił jego stosowanie, aby upewnić się, że usunięto wszystkie „obce substancje” z powierzchni zębów. Było to na długo przed tym jak Loe i wsp. (6) oraz Axelsson i Lindhe (7) potwierdzili w swoich badaniach, że istnieje korelacja między obecnością płytki nazębnej a próchnicą i zapaleniem dziąseł.

Berwick (8) wprowadził barwnik będący połączeniem jaskrawej zieleni i fioletu krystalicznego, następnie Easlick (9) użył brunatu Bismarcka (7), a Raybin (10) – fioletu gencjanowego i udowodnił zalety barwnika niejodowego. Wkrótce jod Skinnera został zastąpiony organicznymi roztworami barwników ze względu na niepożądane właściwości roztworów jodu.

Amim i wsp. (11) odegrali kluczową rolę w spopularyzowaniu stosowania środków wybarwiających i wprowadzili barwnik FD&C Red No. 3 (erytrozyna) i podobnie jak Raybin utrzymywali, że środki wybarwiające z pewnością zmienią schemat domowej higieny.

Heffemen i wsp. (12) zauważyli, że płytka nazębna, kamień nazębny i osad były bardziej widoczne w świetle ultrafioletowym, a w następnym roku Lang i wsp. (13) zbadali możliwość zastosowania fluorescencyjnego środka ujawniającego stosowanego w Plaklite^®. W tym samym roku Block i wsp. (14) opracowali dwukolorowy barwnik, który barwił bardziej dojrzałą płytkę nazębną na niebiesko (FD&C Green No. 3) i nowo utworzoną płytkę na czerwono (FD&C Red No. 3), zapewniając w ten sposób „wzornik kolorów” określający czas osadzenia się biofilmu.

Jak to działa? (15)

Środki wybarwiające działają poprzez zmianę koloru biofilmu nazębnego, aby uwidocznić go na powierzchni zęba.

Biofilm w wyniku interakcji ma zdolność zatrzymywania substancji barwiących (różnica polarności pomiędzy składnikami barwnika i biofilmu). Oddziaływania elektrostatyczne (białka) i wiązania wodorowe (polisacharydy) łączą cząsteczki. Z kolei powierzchnie wolne od biofilmu można łatwo spłukać.

Jakie są podstawowe właściwości środka wybarwiającego?

Dobry w smaku, łatwy w użyciu, zapewniający odpowiedni kontrast pomiędzy wczesnym i dojrzałym biofilmem i czas utrzymywania się na powierzchni, łatwy do usunięcia przy starannej higienie, antyalergiczny, niedrażniący dziąseł, rozpuszczalny w wodzie, biokompatybilny.

Barwniki stosowane w środkach wybarwiających (16)

Jod, brunat Bismarcka, merbromina, erytrozyna, Fast Green, fluoresceina, barwniki dwukolorowe fuksyna zasadowa i żel trójkolorowy.

Barwnik dwukolorowy: na czerwonoróżowo barwi wczesny biofilm, który ma mniej niż trzy dni, a dojrzały biofilm, który ma więcej niż trzy dni, na niebiesko.

Barwnik trójkolorowy: stosowany u nastolatków i młodzieży z wysokim ryzykiem próchnicy. Oprócz barwienia wczesnego i dojrzałego biofilmu ujawnia także biofilm, który jest kwasogenny i ma PH poniżej 4,5.

Rodzaje środków wybarwiających

Środki wybarwiające są dostępne w wielu różnych formach:

• tabletki: w przeszłości powszechnie stosowane, mają dużą wadę – są trudne do żucia i barwią całą jamę ustną, łącznie z błoną śluzową języka i policzków. Poza tym używanie tabletek jest czasochłonne i zależne od pacjenta. Niektórzy pacjenci nie przeżuwają ich dobrze lub wystarczająco, co skutkuje niewystarczającym ujawnieniem biofilmu;
• płyny do płukania ust: cały czas są powszechnie używane, jednak również barwią całą jamę ustną. Wymagają dodatkowej szklanki lub spluwaczki w celu wypłukania;
• koncentraty: do ich nałożenia są potrzebne dodatkowe akcesoria, co nie tylko zwiększa koszty, ale także powoduje powstawanie dużej ilości odpadów i zajmuje czas. Dostępne są również rozwiązania w postaci specjalnych patyczków, niestety wchłaniają one dużą ilość środka i przy jednej aplikacji czasami trzeba zużyć kilka patyczków. Z uwagi na ww. niedogodności i duże ryzyko zabrudzenia pacjenta popularność koncentratów spadła;
• nasączone gąbeczki: jest to nowe podejście do wybarwiania płytki. Nasączone gąbeczki można „chwytać” za pomocą pęsety. Zabawiany jest tylko obszar dotknięty gąbeczką, która jest odpowiednio nasączona środkiem wybarwiającym, co pozwala ujawnić biofilm bez potrzeby odciągania policzków i zagrożenia rozlaniem.

Zalety stosowania środków wybarwiających płytkę nazębną

Dla klinicysty: wizualizacja biofilmu w celu jego dokładnego usunięcia, ujawnienia ewentualnego kamienia nazębnego, mała inwazyjność, szybkie działanie, łatwość aplikacji.

Dla pacjenta: wizualizacja niedoczyszczonych powierzchni, motywacja do poprawy techniki szczotkowania, edukacja, możliwość samokontroli, w efekcie – skuteczna i prawidłowa higiena.

Płytka nazębna – wybarwianie– opisy przypadków

To studium przypadku było podstawą przyjęcia wybarwiania płytki jako obowiązkowego elementu w planowaniu leczenia. Z badania przeprowadzonego przez dra Bastendorfa i wsp. wynika, że pacjenci poddani leczeniu bez wcześniejszego wybarwienia płytki mają na powierzchni zębów 20% niewidocznego gołym okiem biofilmu. W przypadku użycia środka wybarwiającego pozostało go mniej niż 6%. Aby możliwe było przewidywalne i całkowite usunięcie biofilmu naddziąsłowego, konieczne jest użycie środka wybarwiającego.

Obawy związane ze stosowaniem środków wybarwiających

W przeszłości pacjenci nie lubili środków wybarwiających, głównie z powodu barwienia całej jamy ustnej. Trudno było usunąć barwnik z powierzchni dziąseł i błony śluzowej jamy ustnej. Efekt wybarwiania był trudny do przewidzenia i wiązał się z czasochłonnym usuwaniem barwnika.

Środki wybarwiające jako element profilaktyki

Środki wybarwiające doskonale sprawdzają się przy usuwaniu biofilmu naddziąsłowego (18). Badania sugerują także, aby przed nałożeniem materiałów uszczelniających oczyścić bruzdy, dokładne usunięcie płytki w takim wypadku zapewnia użycie środka wybarwiającego (19). Bastendorf i wsp. (20) , Viorica C. i wsp. (21) potwierdzają większą skuteczność profesjonalnej profilaktyki, gdy jest ona wykonywana z użyciem środka wybarwiającego. Wybarwiona płytka jest łatwo widoczna na powierzchni zęba.

Czytaj wywiad z autorką artykułu.

Protokół GBT

---

Piśmiennictwo:

1. Peng Y. i wsp.: Effect of visual method vs plaque disclosure in enhancing oral hygiene in adolescents and young adults: a single-blind randomized controlled trial. „American Journal of Orthodontics and Dentofacial Orthopedics”, 2014 Mar, 145 (3), 280-6.
2. Zoya C. i wsp.: Disclosing agents in periodontics: an update. „Journal Of Dental College Azamgarh”, 2015, 1 (1), 103-110.
3. Namrata M., Ashok N.G., Ganapathy D.: A survey of knowledge, attitude, and practice toward disclosing agents among dental students: A prospective study. „International Journal of Orofacial Research”, 2017, 2, 2, 48-50.
4. Cohen D.W. i wsp.: A comparison of bacterial plaque disclosants in periodontal disease. „J Periodontal”, 1972, 43 (6), 333-338.
5. Skinner F.H.: The prevention of pyorrhoea and dental caries by prophylaxis. „Dental Cosmos.”, 1914, (56), 229-309.
6. Loe H., Thielade E., Jensen S.B.: Experimental gingivitis in man. „Journal of Periodontology.”, 1965 (36), 177-187.
7. Axelsson P., Lindhe J.: The effect of a preventive programme on dental plaque, gingivitis and caries in schoolchildren. Results after one and two years. „Journal of Clinical Periodontology”, 1974, 1 (2), 126-138.
8. Berwick C.C.: The disinfection of the oral mucosa with crystal violet and brilliant green. „Journal of Dental Research.”, 1920, 2 (1), 21-42.
9. Easlick K.A.: The dentist’s management of young children. „American Journal of Orthodontics.”, 1935, 21 (1), 78-88.
10. Raybin M.: Disclosing agents: their importance and uses. „The Dental Outlook”, 1943 (4), 159-162.
11. Amim S.S.: The use of disclosing agents for measuring tooth cleanliness. „Journal of Periodontology”, 1963, 34, 227-245.
12. Heffemen J.J., Cooley R.O., Hale J.B. i wsp.: Use of ultraviolet illumination in oral diagnosis. „Journal of the American Dental Association”, 1971, 82, 1353-1360.
13. Lang N.P., Ostergaard E., Loe H.: A fluorescent plaque disclosing agent. „Journal of Periodontal Research.”, 1972, 7, 59-67.
14. Block P.L., Lobene R.R., Derdivanis J.P.: A two-tone dye test for dental plaque. „Journal of Periodontology.”, 1972, 43, 423-426.
15. Chetrus V., Ion I.R.: Dental Plaque – classification, formation and identification. „International Journal of Medical Dentistry”, 2013, 3 (2), 139-143.
16. Datta D., Kumar R., Narayanan A. i wsp.: Disclosing agents used in dentistry. „World Journal of Pharmaceutical Research”, 2017 Jun, 6, 6, 1648-1656.
17. Sharma S. i wsp.: Plaque disclosing agent – A review. „J Adv Dental research”, 2010, 2 (1), 1-3.
18. Mensi M. i wsp.: Efficacy of a disclosing plaque agebt as a guide to supragingival biofilm removal: A randomized controlled clinical trial. „Int J Dent Hyg.”, 2020 Aug, 18 (3), 285-294.
19. Botti R.H., Bossù M., Zallocco N. i wsp.: Effectiveness of plaque indicators and air polishing for the sealing of pits and fissures. „European Journal of Paediatric Dentistry”, 2010 Mar, 11 (1), 15-8.
20. Bastendorf-Strafela N., Bastendorf K.-D.: Kann die Qualität der Professionellen Zahnreinigung durch ein strenges. „PlaqueNcare”, 2016, 2, 91-93.
21. Chetru i wsp.: Dental plaque – classification, formation, and identification. „International Journal of Medical Dentistry”, 2013 Apr/Jun, 3, 2, 139-143.