art. sponsorowany

Opryszczka – rozpoznanie, leczenie i praca z pacjentem z opryszczką

SŁOWA KLUCZOWE: zakażenie opryszczkowe, HSV, terapia przeciwwirusowa

STRESZCZENIE: Zakażenia opryszczkowe wywołują m.in.w jamie ustnej zmiany pęcherzykowe o charakterze ostrej infekcji. Wirus pozostaje w formie utajonej w komórkach nerwowych gospodarza, skąd po aktywacji spowodowanej przejściowym stanem upośledzonej odporności może zakażać skórę i błonę śluzową. W terapii stosuje się leki przeciwwirusowe, które skracają czas trwania objawów i łagodzą ich nasilenie. Ze względu na ryzyko przeniesienia zakażenia zabiegi dentystyczne w trakcie infekcji powinny być odroczone do czasu ustąpienia ostrej fazy choroby.

Opryszczka jest dolegliwością powszechną i bardzo uciążliwą dla pacjenta. Artykuł opisuje skuteczne metody leczenia oraz rozpoznawania opryszki.

Zakażenia opryszczkowe wywołane są przez wirusy HSV1 i HSV2 (herpes simplex virus) i należą do nich m.in.: opryszczka wargowa, opryszczkowe zapalenie jamy ustnej, opryszczkowe zapalenie opon mózgowych, zmiany narządowe i opryszczka narządów płciowych oraz zakażenia wrodzone spowodowane wirusem pochodzącym z dróg rodnych, których skutkiem mogą być zmiany pęcherzykowe na skórze lub czasem ciężkie zakażenia wątroby i mózgu u noworodków.

Rodzina herpeswirusy należy do gatunku DNA (ds DNA) wirusów,rodzaju simplexvirus. Posiadają dwuniciowy DNA w obrębie kapsydu.Proces replikacji zachodzi w jądrze komórkowym, komórki gospodarza pasożytują na człowieku, wywołując objawy na błonie śluzowej jamy ustnej i gardła, przełyku, czerwieni wargowej, spojówce, rogówce, skórze i narządach płciowych. Źródło zakażenia stanowią ludzie z wykwitami opryszczkowymi lub w stanie zakażenia bezobjawowego, przekazujący je przez kontakt bezpośredni lub okołoporodowo. Wirus w formie latentnej może przetrwać w komórkach nerwowych zakażonego. Aktywacja wirusa może nastąpić w wyniku osłabienia organizmu pod wpływem stresu, przeziębienia w okresie rekonwalescencji lub po/podczas przebytej infekcji bakteryjnej. Nosicielstwo HSV1 stanowi również czynnik ryzyka w rozwoju choroby Alzheimera.

Przeczytaj wszystkie artykuły z kategorii ZESPÓŁ STOMATOLOGICZNY

Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej, dziąseł i gardła

Jest to najczęstsza postać pierwotnego zakażenia wirusem opryszczki typu 1. Do zetknięcia się z wirusem najczęściej dochodzi przed upływem 5. roku życia, a większość dorosłych przed upływem 35. roku życia ma swoiste przeciwciała anty- HSV1.

Miejscem utajenia wirusa są zwoje czuciowe nerwów biegnących wzdłuż miejsca początkowej infekcji. Choroba przenoszona jest przez ślinę lub przedmioty nosiciela. Po zakażeniu wirus nie ulega wyeliminowaniu, pozostaje utajony w obrębie zwojów nerwowych.

Choroba rozpoczyna się złym samopoczuciem, bólami mięśni, temperaturą do 40°C, obrzmieniem błony śluzowej jamy ustnej. Powstają liczne, drobne, bolesne pęcherzyki na dziąsłach (szczególnie szczytach brodawek), języku, łukach podniebiennych, błonie śluzowej policzków. Z czasem pękają, tworząc nadżerki z czerwoną obwódką, pokryte białym nalotem. Wykwity mogą wystąpić także na czerwieni wargowej, wokół ust i nosa. Goją się bez pozostawienia blizn.

Rozpoznanie i diagnostyka różnicowa

Rozpoznanie i diagnostyka krok po kroku: w badaniu klinicznym stwierdza się obecność zgrupowanych bolesnych pęcherzyków, przebieg choroby jest szybki, z wysoką temperaturą, charakterystyczna lokalizacja wykwitów.

Dla potwierdzenia rozpoznania można wykonać testy do bezpośredniego wykrywania wirusa: posiew HSV, badanie immunofluorescencyjne HSV, wykrywanie DNA wirusa, test Tzanka.

W odstępach 2-tygodniowych wykonuje się także badanie surowicy krwi,w której można stwierdzić wzrost miana przeciwciał przeciwko HSV. W diagnostyce należy uwzględnić różnicowanie z ANUG i rumieniem wielopostaciowym wysiękowym, aftozą nawrotową. Kryterium różnicowania będzie umiejscowienie zmian na brodawkach bez pozostawienia blizny, wysoka temperatura świadcząca o ogólnoustrojowym charakterze choroby,brak nawrotów objawów chorobowych w okresie wieloletnim. W terapii stosuje się doustne leki przeciwwirusowe, które skracają czas trwania objawów i łagodzą ich nasilenie, chociaż nie leczą samej infekcji wirusowej.

Opryszczka wargowa

Wywołana jest przez nawrót zakażenia wirusem opryszczki typu HSV1. Wirus reaktywuje się z miejsca utajenia i doprowadza do powtórnego, nawracającego zakażenia. Choroba charakteryzuje się bólem i świądem skóry na granicy czerwieni wargowej. Następnie dochodzi do powstawania pęcherzyków, które pękając, tworzą powierzchowne nadżerki z zaczerwienioną obwódką, czasem może dojść do bakteryjnych nadkażeń wykwitów opryszczkowych.

Przy zmianach o małym nasileniu wystarczające jest leczenie miejscowe osuszające i odkażające. Zmiany na skórze należy chronić przed wilgocią.

Preparaty lecznicze: acyklowir (Herpes, Zovirax, Hascowir, Hewiran), walacyklowir (Valtex, Zelitrex), famcyklowir (Famvir), Sonol – płyn zawierający tymol, mentol i kwas salicylowy, o działaniu dezynfekującym, znieczulającym i wysuszającym, do smarowania miejsc zmienionych chorobowo; plastry Compeed TotalCare, zawierające hydrokoloid i tanaceum pfe w wersji nocnej, które pomagają w redukcji bólu i swędzenia oraz zabezpieczają ranę przed wilgocią i zanieczyszczeniem,a także zmniejszają ryzyko przeniesienia zakażenia; erazaban działający wcześniej niż inne leki, wzmacnia barierę ochronną zdrowej komórki, hamując wniknięcie wirusa do jej wnętrza, dzięki temu zapobiega namnażaniu się wirusa, zawiera 10-proc. dokozanol.

Herpangina (opryszczkowe zapalenie gardła)

Wywoływana jest przez wirus coxackie grupy A, występuje głównie u dzieci i młodych dorosłych, jest wysoce zakaźna. Zmiany obejmują wyłącznie okolice łuków i migdałków podniebiennych oraz podniebienia miękkiego i języczka. Pęcherzyki występują na rozlanej, zaczerwienionej powierzchni, towarzyszą temu: gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, wymioty i ból. Leczenie choroby jest objawowe, samoistny powrót do zdrowia następuje po ok. 2 tygodniach.

Sprawdź wszystkie produkty dostępne w naszym sklepie internetowym

Praca z pacjentem

Chory z opryszczkowym zapaleniem jamy ustnej to najczęściej dziecko lub dorosły w młodym wieku (z obniżoną odpornością, zapracowany, źle odżywiony,zwykle w dużym stresie). Taki przypadek oczywiście wyklucza jakiekolwiek postępowanie manualne w jamie ustnej, jak leczenie zębów, ekstrakcje, leczenie chirurgiczne przyzębia czy zabiegi kosmetyczne. Jest to uwarunkowane zarówno niedyspozycją pacjenta spowodowaną znacznym bólem i objawami ogólnoustrojowymi, jak i ryzykiem rozprzestrzenienia infekcji wirusowej. Bezwzględnie konieczne jest wtedy działanie polegające na likwidacji ciężkich objawów bólowych uniemożliwiających jedzenie i picie oraz prawidłowe funkcjonowanie w wyniku wysokiej gorączki i ogólnego rozbicia, stosowanie miejscowych środków uśmierzających ból (środki znieczulające miejscowo), przeciwgorączkowych (NPLZ), skąpej w drażniące składniki diety, czasem osłony antybiotykowej w celu ochrony przed infekcją bakteryjną.

W przypadku opryszczki nawrotowej decyzja o wykonaniu zabiegu zależy od fazy choroby. W początkowym okresie inicjacji infekcji i rozsiewu wirusa zabiegi dentystyczne powinny być odroczone co najmniej do czasu fazy strupa, kiedy to ryzyko przeniesienia zakażenia jest ograniczone.Lepiej jednak ze względu na trudności z fizyczną niedyspozycją pacjenta poczekać do czasu pełnej formy funkcjonalnej, czyli ok. 2 tygodnie od momentu powstania wykwitów. Leczenie powinno być wtedy zawężone do stosowania farmakoterapii.

Postęp w leczeniu chorób wirusowych, w porównaniu z leczeniem zakażeń bakteryjnych, jest niewielki. Hamowanie procesu zakażenia wirusem wiąże się często z niekorzystnym oddziaływaniem na komórki gospodarza. Wirusy są typowymi pasożytami wewnątrzkomórkowymi, nie mają własnych procesów metabolicznych, lecz korzystają z mechanizmów gospodarza.

Znane obecnie leki przeciwwirusowe nie niszczą wirusów i rzadko leczą choroby wirusowe – łagodzą głównie objawy choroby i zmniejszają śmiertelność. Zakres ich działania jest wąski, ograniczony najczęściej do jednego gatunku, a nawet jednej odmiany wirusa.

Zakład Chorób Przyzębia i Błony Śluzowej
Jamy Ustnej Katedry Stomatologii
Zachowawczej z Endodoncją,
41-902 Bytom, pl. Akademicki 17