Bruksizm – jak to ugryźć?

TITLE: Bruxism – how does it bite?

SŁOWA KLUCZOWE: bruksizm, parafunkcje

STRESZCZENIE: Parafunkcje to stereotypowe, powtarzające się czynności narządu żucia, podświadome, odbiegające jakościowo i ilościowo od jego czynności fizjologicznych. Wśród nich wyróżnia się następujące: ząb – ciało obce, ząb – błona śluzowa oraz ząb – ząb.

KEY WORDS: bruxism, parafunction

SUMMARY: Parafunctions are stereotype, repetitive masticatory function, subconscious, which are differ qualitatively and quantitatively from its physiological functions. Among them stands out as follows: tooth – a foreign body, a tooth – mucosa and tooth – tooth.

Większość autorów bruksizm traktuje jako mechanizm uwalniający organizm od nadmiernego napięcia psychicznego. Jego obecność wskazuje na brak tolerancji osobniczej na najmniejsze nawet niedoskonałości zwarcia.

Parafunkcje to stereotypowe, powtarzające się czynności narządu żucia, podświadome, odbiegające jakościowo i ilościowo od jego czynności fizjologicznych. Wśród nich wyróżnia się następujące: ząb – ciało obce, ząb – błona śluzowa oraz ząb – ząb. Ta ostatnia parafunkcja, zwana bruksizmem, wyraża się w bezcelowym, mimowolnym zgrzytaniu i zaciskaniu zębów. Stanowi ona parafunkcję zwarciową, najbardziej szkodliwą dla narządu żucia, na który wywiera silny, autodestrukcyjny wpływ, spowodowany wyłączeniem obronnych mechanizmów odruchowych w czasie jej wykonywania.

Badania kliniczne wskazują, że bruksizm towarzyszy często innym parafunkcjom, zwiększając ich szkodliwy wpływ na cały układ stomatognatyczny. Szacuje się, że bruksizm obecnie dotyczy około 65-80% populacji.

Etiologia

Bruksizm jest spowodowany przez wzmożone napięcie psychiczne, emocjonalne. Potęgowany jest przez zaburzenia zwarciowo-artykulacyjne, które mogą być spowodowane wadliwie ustalonym zgryzem w trakcie leczenia protetycznego, jak również w wyniku nieprawidłowo wykonanych wypełnień bądź prac protetycznych. Nieprawidłowo prowadzone leczenie ortodontyczne, w którym zasady leczenia stosowane w wieku rozwojowym zostają przeniesione na wiek dorosły, również są powodem powstania bruksizmu lub jego nasilenia. Uraz (pobicie, wypadek samochodowy), który doprowadza do zmian psychiczno-fizycznych i nie jest korygowany, może być początkiem parafunkcji prowadzących do bruksizmu.

Większość autorów traktuje bruksizm jako mechanizm uwalniający organizm od nadmiernego napięcia psychicznego. Jego obecność wskazuje na brak tolerancji osobniczej na najmniejsze nawet niedoskonałości zwarcia. Z powodu bolesności startych zębów, recesji dziąseł, dolegliwości ze strony mięśni żucia i stawów skroniowo-żuchwowych dochodzi do paradoksalnego wzrostu napięcia psychoemocjonalnego. Wzrost ten z kolei wzmaga napięcie mięśniowe i bruksizm, co stwarza niebezpieczeństwo utrwalenia sprzężenia zwrotnego.

Z uwagi na to, że bruksizm często przebiega nieświadomie, sam wywiad nie wystarcza na ogół do postawienia rozpoznania. Zdarza się, że pacjenci zgłaszają się do lekarza wyłącznie z powodu wysokich dźwięków wydawanych przez nich w nocy poprzez zgrzytanie zębami, które budzi otoczenie. Czasem pacjenci odczuwają po nocy drętwienie zębów, spowodowane przeciążeniem aparatu zawieszeniowego, z towarzyszącym mu obrzękiem i niedokrwieniem przyzębia. Badaniem klinicznym stwierdzamy u nich zwiększone napięcie mięśni żucia, połączone często z ich bolesnością w trakcie badania palpacyjnego. Może również dojść do przerostu mięśni, najczęściej żwaczy, co sprawia, że pacjent ma tzw. kwadratową twarz. Niekiedy występują wybroczyny krwawe na brodawkach dziąsłowych oraz przekrwienie, a nawet obumarcie miazgi zębów szczególnie narażonych na przeciążenie. Zdarzają się przypadki złamań zębów oraz uszkodzenia wypełnień.

W trakcie żucia zęby kontaktują się ze sobą tylko przelotnie, natomiast w czasie zwierania i zgrzytania ich kontakt jest nie tylko dłuższy, ale i znacznie silniejszy. Zęby ulegają procesowi patologicznego ścierania. Proces ścierania szkliwa postępuje ze względu na wyłączenie mechanizmów obronnych, którymi organizm zazwyczaj dysponuje dla przeciwdziałania szkodliwym bodźcom. Jest to cecha swoista dla bruksizmu, spowodowana prawdopodobnie przez nieświadomy przebieg tej parafunkcji oraz silne działanie ośrodków podkorowych, w których ona powstaje. Obecnie wiadomo, że bruksizm jest wyzwalany w układzie limbicznym i modyfikowany we wzgórzu i podwzgórzu. Ponadto wykazano bezpośredni wpływ tego układu na włókna gamma, które zaopatrują wrzeciona mięśniowe mięśni żwaczowych.

Przeczytaj wszystkie artykuły z kategorii STOMATOLOGIA ZACHOWAWCZA