Hiperdoncja – jedna z najczęstszych wad zębowych

Zęby nadliczbowe wyrzynają się w łuku zębowym, poza nim, a bardzo często są to zęby zatrzymane. Można je spotkać także poza jamą ustną, np. w zatoce szczękowej, gałęzi żuchwy, w jamie nosowej, a nawet wyrostku kłykciowym żuchwy. Występują zarówno w torbielach zawiązkowych, jak i skórzastych. Szacuje się, że około 75% spośród zębów nadliczbowych stanowią zęby zatrzymane (1, 19). Niektórzy autorzy zwracają uwagę na zjawisko późnego tworzenia zębów nadliczbowych. W badaniach Komorowskiej znacznie wolniejszy rozwój zębów nadliczbowych zaobserwowano w 39,3% przypadków. We wszystkich przypadkach późnego tworzenia zębów dodatkowych występowała hiperdoncja w uzębieniu mlecznym (6, 9).

Etiologia występowania zębów nadliczbowych nie jest do końca znana i w pełni wyjaśniona. Do powstania tej anomalii mogą przyczynić się zarówno czynniki środowiskowe, jak i genetyczne. W piśmiennictwie istnieją różne teorie dotyczące tej wady. Wśród nich wymienia się: nadczynność listewki zębowej, teorię atawistyczną, dychotomię zawiązka, genetyczną, naczyniową.

Najczęściej przytaczana jest hipoteza miejscowej hiperaktywności i przedłużonej działalności listewki zębowej. Po utworzeniu normalnej liczby zawiązków zębów są wytwarzane nowe zawiązki dające zęby nadliczbowe lub z pozostałości listewki zębowej powstają perły szkliwne. W warunkach fizjologicznych listewka zębowa po zapoczątkowaniu rozwoju zawiązka ulega degradacji, ale w przypadku jej przetrwania pojawiają się w kości komórki nabłonkowe i w chwili zaistnienia odpowiednich warunków dochodzi do tworzenia nowych, dodatkowych zawiązków. Czynniki stymulujące proliferacje to między innymi: naprężenia w kościach szczęk, ruchy poszczególnych wyrostków twarzowych w czasie organogenezy, nacisk już istniejącego uzębienia lub uraz, procesy zapalne, zakłócenia homeostazy pomiędzy komórkami listewki zębowej (9, 13, 14, 20).

Teoria atawistyczna, czyli teoria zwrotu fitogenetycznego, wyjaśnia występowanie nadliczbowych zębów powrotem do formuły 3143, która występowała powszechnie u prymitywnych ssaków łożyskowych (22, 26). Posiadały one sześć zębów siecznych i cztery trzonowe. Teoria ta budzi jednak szereg kontrowersji. Można za jej pomocą wyjaśnić jedynie pojawianie się przedtrzonowych zębów nadliczbowych, natomiast w przypadku kłów budzi duże zastrzeżenia (6, 19, 20).

Przeczytaj wszystkie artykuły z kategorii ORTODONCJA

Według teorii naczyniowej przetrwanie tętnicy klinowo- podniebiennej prowadzi do występowania hiperdoncji w przednim odcinku szczęki. Tętnica ta powinna zaniknąć w czasie rozwoju embrionalnego (19, 20). Teoria dychotomiczna wyjaśnia, że powstanie czwartych zębów trzonowych i mezjodensów jest wynikiem podzielenia się zawiązka zębowego w czasie rozwoju (2, 11).

Podstawą teorii dziedziczenia jest występowanie rodzinne tej nieprawidłowości. Niektórzy autorzy wiążą tę wadę z recesywnym genem związanym z płcią (3), natomiast inni sugerują dziedziczenie o charakterze autosomalnym dominującym (24).

Występowanie zębów nadliczbowych może prowadzić do szeregu zaburzeń w obrębie jamy ustnej. Mogą stanowić przyczynę problemów w wyrzynaniu się zębów sąsiednich i ich nieprawidłowego ustawienia się w łuku zębowym, a także przyczynę obrotów i nieprawidłowego ułożenia zębów sąsiednich, stłoczenia zębów oraz wady zgryzu (fot. 6). W przypadku występowania zębów nadliczbowych może dojść do opóźnionego ząbkowania, pojawienia się diastemy, przemieszczenia się i recesji korzeni zębów sąsiadujących z zębami nadliczbowymi, do rozwoju torbieli zawiązkowych, nieprawidłowej kolejności wyrzynania, podniebiennego przemieszczenia kłów, węzłów urazowych (1, 25, 26). Zęby nadliczbowe powodują także nasilenie próchnicy i chorób przyzębia oraz bóle neuralgiczne wywoływane przez zębiniaki. Zęby nadliczbowe umiejscowione w przednim odcinku szczęki stanowią poważny problem estetyczny (fot. 3). Pomimo licznych nieprawidłowości i problemów stomatologicznych, jakie powodują zęby nadliczbowe, możemy zauważyć ich pozytywny aspekt w sytuacji, gdy późno się pojawiają, bowiem w niektórych przypadkach mogą one służyć do autotransplantacji i uzupełnienia pojedynczego braku zębowego.

W uzębieniu mlecznym zęby nadliczbowe są zazwyczaj w pełni wyrznięte i prawidłowo ustawione w łuku zębowym (fot. 5). To sprawia, że najczęściej są niezauważone przez rodziców. Zdiagnozowanie hiperdoncji w uzębieniu mlecznym w trakcie wizyty w gabinecie stomatologicznym jest zaskoczeniem dla opiekunów dziecka i budzi ich zdziwienie.

Galeria

zobacz więcej