Hiperdoncja – jedna z najczęstszych wad zębowych
W uzębieniu stałym występuje przewaga nadliczbowych zębów zatrzymanych nad wyrzniętymi. Niektórzy badacze oceniają, że odsetek zębów zatrzymanych wynosi 75% (4, 19). W ostatnich latach obserwowana jest większa częstość występowania hiperdoncji. Zwiększenie wykrywania tej patologii najprawdopodobniej jest związane z szerszym stosowaniem diagnostyki radiologicznej. Ponieważ zęby nadliczbowe nie wywołują dolegliwości, niejednokrotnie wykrywane są przypadkowo przy okazji wykonywania zdjęcia radiologicznego. W diagnostyce zębów nadliczbowych oprócz wykonywania badań radiologicznych, takich jak: pantomogram, zdjęcia zębowe oraz zgryzowe, coraz częściej wykorzystuje się tomografię komputerową (12, 13) (fot. 4, 7, 8). Tomografia komputerowa umożliwia precyzyjne obrazowanie zębów dodatkowych. W przypadkach, w których inne metody są niewystarczające do określenia położenia i kształtu tych zębów, stożkowa tomografia wolumetryczna umożliwia nam dokładną ocenę odległości zębów nadliczbowych od stałych oraz ocenę resorpcji zębów stałych (25, 27, 28, 29).
Postępowanie w przypadku zębów nadliczbowych różni się w zależności od wielu czynników takich jak: wiek pacjenta, warunki zgryzowe, stopień uformowania korzeni zębów sąsiednich. W przypadku hiperdoncji występującej w uzębieniu mlecznym, jeżeli zęby nadliczbowe są w pełni wyrznięte i prawidłowo ustawione, pacjent powinien być pod stałą opieką stomatologiczną. Ze względu na wysoką możliwość wystąpienia u niego hiperdoncji w uzębieniu stałym powinien pozostać pod kontrolą zarówno kliniczną, jak i radiologiczną. Jeżeli dodatkowe zęby mleczne są ustawione nieprawidłowo i drażnią błonę śluzową jamy ustnej lub języka, należy rozważyć ich usunięcie. Także w sytuacji gdy stanowią one węzeł urazowy i utrudniają prawidłowy ruch żuchwy, należy je usunąć, zanim spowodują zaburzenia w układzie stomatognatycznym.
W procesie fitogenezy obserwujemy redukcję narządu żucia obejmującą głównie zmniejszenie części zębodołowych szczęki i żuchwy, w których z trudem mieszczą się zęby, pozostające praktycznie w niezmienionej wielkości. Zmiana diety człowieka, która jest związana z wysokim stopniem przetwarzania pożywienia, przyspieszyła i nasiliła niekorzystne zmiany w narządzie żucia. Spożywanie pokarmu miękkiego i pozbawionego pewnych zanieczyszczeń mających właściwości ścierne doprowadza do stłoczenia zębów. Zęby człowieka żyjącego współcześnie nie wykazują cech czynnościowego starcia. Brak tego starcia powoduje stłoczenie pierwotne zębów (22). Zatem szczęki współczesnego człowieka pomimo redukcji wyrostka zębodołowego muszą pomieścić 32 zęby o niezmienionej wielkości. Praktycznie każdy wyrznięty nadliczbowy ząb w uzębieniu stałym powoduje stłoczenia i jest wskazaniem do ekstrakcji. Należy rozważyć ich usunięcie, jeśli są wyrznięte poza łukiem lub zanim spowodują zniekształcenia krzywizny łuku zębowego. Dodatkowy problem stanowią zęby nadliczbowe w szczęce u pacjentów z wadą z grupy tyłozgryzów. Powodują one nasilenie wady zgryzu, podobnie jak zęby nadliczbowe w żuchwie u pacjentów z przodozgryzami. W przypadku zgryzu krzyżowego i przodozgryzu bezwzględna jest konieczność usunięcia dodatkowego siekacza w dolnym łuku zębowym. Jedynie w przypadku tyłozgryzu z protruzją siekaczy dolnych może być wskazanie do pozostawienia zęba nadliczbowego (28).
Bardziej niejednoznaczne jest postępowanie w przypadku niewyrzniętych zębów nadliczbowych i tym samym stanowią one duży problem przy wyborze metody leczenia. W niektórych publikacjach zalecane jest usunięcie zębów zatrzymanych natychmiast po ich zdiagnozowaniu, natomiast w innych sugeruje się ich usuwanie dopiero po zakończeniu rozwoju korzeni zębów sąsiednich. Postępowanie zalecające usuwanie zębów nadliczbowych po zakończonym rozwoju korzeni zębów sąsiednich zmniejsza ryzyko ich opóźnionego rozwoju i ewentualnego uszkodzenia (6, 31). Autorzy sugerujący wczesne ekstrakcje zębów nadliczbowych zwracają uwagę na postępujący wzrost kości przysiecznej i tym samym zwiększającą się trudność w dostępie do zatrzymanych zębów. Podkreślają oni także, że tego typu postępowanie umożliwia uniknięcie zaburzeń w dalszym rozwoju narządu żucia poprzez wykorzystanie samoistnego mechanizmu wyrzynania zatrzymanych zębów sąsiednich (4, 6, 32). Pod warunkiem prawidłowego położenia zawiązka zęba i jeżeli istnieje dostateczna ilość miejsca w łuku 75% zębów zatrzymanych wyrzyna się samoistnie po usunięciu zęba nadliczbowego. Jeżeli przy zachowaniu dostatecznej przestrzeni w łuku w przeciągu sześciu miesięcy po usunięciu zęba nadliczbowego nie będzie postępu w wyrzynaniu się zęba zatrzymanego, zalecane jest jego chirurgiczne odsłonięcie (2, 6). Możliwe jest także postępowanie polegające na usunięciu zęba nadliczbowego oraz jednoczasowym odsłonięciu zęba zatrzymanego i wprowadzaniu go do łuku zębowego za pomocą ligatury elastycznej (33). W niektórych przypadkach, gdy zabieg dłutowania byłby bardzo traumatyczny dla pacjenta, a nadliczbowe zęby zatrzymane nie dają dolegliwości i negatywnych objawów, pozostawia się je i kontroluje okresowo radiologicznie (20). W piśmiennictwie opisano wykorzystanie zębów nadliczbowych do autotransplantacji, jak również do odbudowy protetycznej po utracie zęba stałego (9, 34, 35). Postępowanie z zębami nadliczbowymi powinno być starannie przemyślane i zaplanowane. Każdy przypadek hiperdoncji wymaga wnikliwej diagnostyki z wykorzystaniem radiologicznych zdjęć: panoramicznych, zębowych, zgryzowych, a niejednokrotnie tomografii komputerowej. Bardzo często wymagane jest leczenie interdyscyplinarne, w tym: ortodontyczno-chirurgiczne, ortodontyczne lub protetyczne.
Sprawdź wszystkie produkty stomatologiczne dostępne w naszym sklepie internetowym
