Wykorzystanie leczniczych właściwości produktów naturalnych i ziół w stomatologii

Cynamon

Cynamonowiec cejloński (Cinnamomum zeylanicum) jest drzewem, w którego korze i liściach znajduje się olejek cynamonowy. Jego ilość w poszczególnych częściach rośliny nie jest taka sama. Kora zawiera więcej aldehydu cynamonowego, a olejek uzyskany z liści ma więcej eugenolu. Olejek cynamonowy wykazuje działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne oraz przeciwdrobnoustrojowe. Znalazł on zastosowanie w stomatologii przy leczeniu zapalenia dziąseł oraz próchnicy (17). Badania Chudhariego i wsp. dowiodły, że olejek cynamonowy wykazuje najsilniejsze właściwości hamujące wobec bakterii próchnicotwórczych z rodzaju Streptococcus mutans spośród wszystkich olejków eterycznych (18). Cynamon charakteryzuje się także doskonałym efektem przeciwgrzybiczym. Szczególnie wrażliwe są szczepy Candida albicans, które są główną przyczyną kandydozy jamy ustnej. Kędzia i wsp. przeprowadzili badania wrażliwości 18 szczepów grzybów z rodzaju Candida albicans na olejek cynamonowy. Wykazano, że stężenie <0,06-0,12 mg/ml ograniczyło aktywność trzech szczepów, a stężenie 0,25 mg/ml zahamowało rozwój pozostałych piętnastu gatunków (17). Ponadto cynamon jest wykorzystywany jako lek pochodzenia naturalnego w leczeniu halitozy, czyli nieprzyjemnego zapachu z jamy ustnej (19). Wywodzący się z Brazylii sposób stosowania polega tu na płukaniu ust wywarem z liści lub z kory cynamonowca (20).

Tymianek

Tymianek pospolity (Thymus vulgaris), inaczej macierzanka lub tymian, jest rośliną wywodzącą się z rejonów Morza Śródziemnego, obecnie występującą też na innych terenach. Największe na świecie uprawy tymianku znajdują się w Chinach, Egipcie i Indiach, natomiast w Unii Europejskiej głównym producentem tego zioła jest Polska (21). Składnikiem odpowiadającym za bakteriobójcze działanie macierzanki jest tymol. Wykazuje on aktywność przeciwko pałeczkom Gram-dodatnim Rothia dentocariosa, a także wobec Gram-ujemnych Actinomyces actinomycetemcomitans (22). Jego właściwości antybakteryjne znalazły zastosowanie w medycynie przy infekcjach gardła oraz w stomatologii w leczeniu chorób jamy ustnej (23). Olejek tymiankowy dzięki swoim właściwościom dezynfekującym dodawany jest do preparatów służących do higieny jamy ustnej – past do mycia zębów oraz płukanek, np. Dentosept, Listerine, Salviasept, Mucosit (24, 25). Ponadto tymol wchodzi w skład tymczasowego wypełnienia stomatologicznego – Thymodentin (26).

Kup prenumeratę czasopisma „TPS – Twój Przegląd Stomatologiczny” na dlaspecjalistow.pl.

Tymianek znalazł również zastosowanie w leczeniu kandydozy jamy ustnej. Badania de Castro i wsp. dowiodły, że hamuje on grzyby chorobotwórcze z rodziny Candida, takie jak: Candida albicans, Candida krusei, Candida tropicalis. Autorzy dowiedli, że tymol wiąże ergosterol znajdujący się w błonie komórkowej, przez co nadmiernie zwiększa przepuszczalność jonów, a to z kolei prowadzi do śmierci komórki. Ponadto badania pokazały, że połączenie tymolu i nystatyny w leczeniu kandydozy daje synergistyczny efekt hamujący. Dodatek wyciągu z tymianku do tego leku pozwala zmniejszyć skutki niepożądane jego stosowania oraz ograniczyć rozwój oporności na leki przeciwgrzybicze. W schorzeniach jamy ustnej ten środek leczniczy przyjmuje się najczęściej w postaci zawiesiny sporządzonej z proszku i wody. Preparat należy jak najdłużej trzymać w ustach przed połknięciem, gdyż jego bezpośredni kontakt z miejscem objętym kandydozą przynosi najlepsze efekty (27).

Wyciąg glikolowy z tymianku jest stosowany w hydrożelach stomatologicznych, ponieważ posiada właściwości przeciwzapalne oraz ściągające. Hydrożele to struktury o budowie podobnej do tkanek, dlatego są dobrymi nośnikami leków. Mogą być także stosowane jako opatrunki oraz materiały stomatologiczne. Kołodziejska, Berner-Strzelczyk i Piechot-Urbańska prowadziły badania nad hydrożelami zawierającymi niesteroidowy lek przeciwzapalny oraz glikolowy ekstrakt z tymianku. Dowiodły, że najefektywniejszym podłożem okazał się Carbopol 971P NF. Wykazywał on najwyższą efektywność farmakologiczną, gdyż na nim najszybciej uwalniany był ibuprofen sodowy oraz ekstrakt z tymianku (28).