Wykorzystanie leczniczych właściwości produktów naturalnych i ziół w stomatologii

Kurkumina

Kurkumina jest głównym polifenolem znajdującym się w kurkumie (Curcuma longa L.) (4). Znalazła szerokie zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym, ponieważ posiada właściwości przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, przeciwdrobnoustrojowe, przeciwcukrzycowe, antyoksydacyjne oraz przeciwreumatyczne. W stomatologii ważne są jej zdolności przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. Badania, które przeprowadzili Haung i wsp., wykazały, że kurkumina, naruszając integralność ściany komórkowej Candida albicans, indukuje ich apoptozę, ograniczając w ten sposób grzybicę jamy ustnej (5). Kurkumina jest najczęściej stosowana miejscowo w jamie ustnej w formie płukanek, żeli, past do zębów lub tabletek o przedłużonym uwalnianiu. W badaniach klinicznych pacjentom ze stwierdzonym zapaleniem przyzębia podawano kurkuminę jako element terapii uzupełniającej po zabiegach skalingu i kiretażu, aby zapobiec nawrotom choroby i utrwalić efekt leczenia (4 -10). W badaniu, które przeprowadzili Chatterjee i wsp., płukano kieszonki przyzębne pacjentów z przewlekłym zapaleniem przyzębia 1-proc. roztworem kurkuminy. Wyniki dowiodły, że skutecznie hamuje ona zapalenie przyzębia (8). Singh i wsp. porównali natomiast działanie kurkuminy z chlorheksydyną u pacjentów ze stwierdzonym przewlekłym zapaleniem przyzębia. Substancje te były podawane w postaci chipów o przedłużonym uwalnianiu do kieszonek przyzębnych jako leki wspomagające po zabiegach skalingu i rootplaningu. Dla obu środków wyniki były porównywalne: zmniejszyła się głębokość kieszonek (PD) dziąsłowych, znacznie poprawiał się kliniczny poziom przyczepu, a wartości wskaźników płytki nazębnej (PLI) i dziąseł (GI) uległy znacznej poprawie. Ponadto kurkumina wykazuje bardzo niewiele skutków ubocznych, a jej koszt jest niewielki w porównaniu z chlorheksydyną, chociaż to chlorheksydyna uważana jest za złoty standard. W świetle wyników przedstawionych badań kurkumina wydaje się być obiecującą alternatywą w leczeniu przewlekłego zapalenia przyzębia (9). Kaur i wsp. oceniali wpływ kurkuminy podawanej ogólnoustrojowo w leczeniu zapalenia dziąseł po zabiegu SRP (oczyszczenia złogów kamienia podddziąsłowego i wygładzenia powierzchni korzenia). Stwierdzili, że wskaźniki PLI, GI oraz PD wyraźnie polepszyły się po 21 dniach nieprzerwanej kuracji (10). Powyższe badania dowiodły, że zarówno miejscowe, jak i systemowe stosowanie kurkuminy poprawia stan przyzębia. Pojedyncze przypadki działań niepożądanych w wyniku stosowania kurkuminy zwykle wynikają z jej przedawkowania. Mogą to być: pokrzywka, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, kontaktowe zapalenie skóry czy zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych (11). Przed zaleceniem stosowania preparatów z kurkuminą należy upewnić się, czy pacjent nie jest na nią uczulony.

Goździk

Goździki (Flos Caryophylli) są zasuszonymi, nierozwiniętymi jeszcze pąkami kwiatów wiecznie zielonego drzewa goździkowego rosnącego w klimacie tropikalnym, głównie w krajach afrykańskich i azjatyckich. Zamknięte pąki kwiatowe zbierane są bezpośrednio przed kwitnieniem, a następnie suszone i odymiane, dzięki czemu zyskują ciemnobrunatną barwę. Goździki swój piekący smak zawdzięczają olejkowi znajdującemu się w pąkach. Znajdują zastosowanie w medycynie chińskiej, indyjskiej, a także w medycynie zachodniej. Ich działanie określić można jako lekko znieczulające i antyseptyczne (12, 13). Za specyficzny zapach goździków odpowiada zawarty w nich eugenol, który znalazł szerokie zastosowanie w stomatologii. Występuje w postaci bezbarwnej, oleistej cieczy. W połączeniu z tlenkiem cynku służy do leczenia próchnicy głębokiej. Eugenol blokuje przewodzenie impulsów nerwowych, dzięki czemu uzyskuje się redukcję dolegliwości bólowych. Tlenek cynku z eugenolem jest także wykorzystywany jako wypełnienie tymczasowe ubytku. Podczas jego stosowania mogą zdarzać się jednak alergie, podrażnienia tkanek, a także przebarwienia zębiny. Stwierdzono jego niekorzystny wpływ na proces polimeryzacji materiałów na bazie żywic takich jak, np. kompozyty światłoutwardzalne. W endodoncji antyseptyczne działanie eugenolu wykorzystywane jest w preparatach używanych do ostatecznego wypełniania kanałów korzeniowych. U małych pacjentów ze stwierdzoną próchnicą zębów mlecznych służyć może jako strącalnik przy lapisowaniu – impregnacji tkanek twardych zęba azotanem srebra. Eugenol razem z tlenkiem cynku wykorzystywany jest również w protetyce podczas produkcji mas wyciskowych. Z kolei w chirurgii przyzębia – eugenol bywa składnikiem opatrunków (14-16).