Dentystyczna profilaktyka profesjonalna u pacjentów noszących stałe aparaty ortodontyczne

Skaling

Wielu pacjentów noszących aparat stały ma również problem z kamieniem odkładającym się w okolicach przy- i poddziąsłowych. W tej grupie osób piaskowanie nie wystarcza. Złogi nad- i poddziąsłowe zaleca się usuwać skalerami ultradźwiękowymi. Narzędzia ręczne, jak dłuta, motyczki czy pilniki, nie są zalecane przy aparatach stałych ze względu na technikę pracy (np. ruchy posuwiste przy pracy motyczkami), którą utrudniają naklejone na zęby zamki. Stosowanie narzędzi ręcznych wymaga dużych zdolności manualnych oraz właściwego dozowania siły nacisku i przy zbyt agresywnej pracy może doprowadzić do uszkodzenia elementów aparatu stałego.

Urządzenia mechaniczne, zalecane u pacjentów ortodontycznych, to skalery ultradźwiękowe (piezoelektryczne i magnetostrykcyjne) i dźwiękowe (pneumatyczne). Zaletą skalerów dźwiękowych jest duża skuteczność w usuwaniu złogów, bez względu na sposób przyłożenia końcówki do powierzchni zęba. Wynika to z faktu, że końcówka dźwiękowa drga po torze kolistym, w przeciwieństwie do końcówki skalera magnetostrykcyjnego, którego końcówka porusza się po torze elipsoidalnym i w zależności od umieszczenia jej na powierzchni zęba usuwa złogi bądź ześlizguje się (7). W trakcie pracy skalera magnetostrykcyjnego aż 60% energii zamieniana jest w ciepło, a tylko 40% na drgania. Skalery piezoelektryczne tracą tylko 3% energii na ciepło, a 97% zamieniają na drgania, więc nie potrzebują aż tak silnego chłodzenia wodnego.

Zabieg skalingu w celach profilaktycznych można przeprowadzać dwa razy w roku u osób nienoszących aparatu, a co 3 miesiące u pacjentów ortodontycznych. W celach leczniczych natomiast skaling wykonuje się nawet co 3 tygodnie (7). Każdy pacjent planujący rozpoczęcie leczenia aparatem stały powinien mieć usunięty osad i kamień nazębny bezpośrednio przed naklejeniem aparatu na zęby, zmniejszając tym samym ryzyko odklejania się zamków i spadania pierścieni ortodontycznych.

Skaling i piaskowanie przeciwwskazane są u pacjentów z wrzodziejącym i martwiczym zapaleniem dziąseł oraz w fazie ostrej zapalenia przyzębia – choć tego typu osób nie spotyka się wśród pacjentów ortodontycznych. W przypadku pacjentów z zaburzeniami krzepnięcia i wskaźnikiem protrombinowym poniżej 30-35% wskazana jest jak największa ostrożność oraz wcześniejsza konsultacja z lekarzem prowadzącym, celem uzgodnienia zasad tymczasowego odstawienia leków przeciwkrzepliwych. Względne przeciwwskazanie występuje przy stwierdzeniu chorób serca (w wywiadzie bakteryjne zapalenie wsierdzia, sztuczne zastawki, zawał serca przebyty do 6 miesięcy wstecz) oraz przy obniżonej odporności pacjenta. Aby uniknąć bakteriemii, PCZ należy przeprowadzić w osłonie antybiotykowej (3, 6, 7).

W ortodoncji duży problem pojawia się, gdy zabieg skalingu i piaskowania trzeba przeprowadzić u pacjenta ze znacznymi zaniedbaniami higienicznymi, kiedy na powierzchni szkliwa doszło już do powstania tak zwanych białych plam (white spots). Białe, nieprzezierne plamy o konsystencji bardziej miękkiej od otaczającego je zdrowego szkliwa to początkowe zmiany w strukturze szkliwa, powstałe w wyniku demineralizacji, będącej efektem złej higieny jamy ustnej i zalegania płytki nazębnej wokół zamków (6-8). Zabiegi oczyszczania mogą doprowadzić do niepożądanej utraty osłabionych twardych tkanek zęba. W tej grupie pacjentów bardzo ważnym elementem profesjonalnej profilaktyki są zabiegi fluoryzacji zębów.

Fluoryzacja

Fluoryzacja to trzeci filar profilaktyki gabinetowej, który nie powinien być, według mnie, pomijany u pacjenta ortodontycznego. Badania przeprowadzone w Szwecji w 2007 r. wykazały, że regularne (co 6 tygodni) nakładanie fluoru wokół zamków ortodontycznych zmniejsza ryzyko powstania białych plam aż trzykrotnie (8).

Wskazanie do przeprowadzenia zabiegu fluoryzacji istnieje wtedy, gdy stwierdza się podwyższone ryzyko próchnicy, obecność demineralizacji w postaci białych plam, a także w przypadku utrudnionej higieny jamy ustnej. Wszystkie te czynniki występują w grupie pacjentów noszących stały aparat ortodontyczny. Regularne fluoryzowanie zębów w gabinecie stomatologicznym, przeprowadzone po wcześniejszym oczyszczeniu ich z kamienia i osadu, ma na celu zwiększenie odporności szkliwa na działanie kwasów, wspieranie procesów remineralizacji odwapnionej powierzchni szkliwa, obniżenie próchnicotwórczej aktywności metabolicznej bakterii (5-9). Doskonale do fluoryzacji u pacjentów ortodontycznych nadają się lakiery fluorkowe, żele czy pianki. Lakiery (np. Duraphat, Fluor Protector, Bifluorid 12) przeważają nad pozostałymi dwiema formami fluoru homogennością, pozwalającą na łatwiejsze połączenie lakieru z tkankami i jego silniejsze utrzymanie. Inną zaletą lakieru jest niewielka gęstość, pozwalająca na nałożenie bardzo cienkiej warstwy. Wszystkie te cechy ułatwiają skuteczne fluorowanie trudno dostępnych miejsc, np. powierzchni zębów wokół zamków ortodontycznych (8). Po nałożeniu lakieru Fluor Protector na powierzchni szkliwa tworzy się warstwa fluorku wapnia, która służy jako rezerwa jonów wapnia i fluoru. W sytuacji spadku pH w otoczeniu (zakwaszenie środowiska) jony te ulegają uwolnieniu do śliny i migrują do miejsc mikrodeminerlizacji szkliwa, odbudowując jego strukturę (4, 8, 10). Lakiery powinny być aplikowane co 3-6 miesięcy, ale nie ma przeciwwskazań do częstszego ich stosowania (4, 10). Fluoryzacja kontaktowa jest bardzo prostą i bezpieczną, a zarazem skuteczną metodą profilaktyki próchnicy, zmniejszającą częstość jej występowania u pacjentów ortodontycznych do 35% (9).

Sprawdź wszystkie produkty stomatologiczne dostępne w naszym sklepie internetowym